در افغانستان در طول 35 سال جنگ در داخل و خارج از کشور ملیون ها نفر مهاجر و یا بی جا شده است،نخست در مورد مهاجرینکه خارج از مرز های افغانستان صورت گرفته روی ان به بحث خود ادامه میدهیم، ملیون ها نفر در ایران، پاکستان ، کشور های اروپایی، امریکا و قاره استرالیا مهاجرگردیده است وضع مهاجرینکه در ایران و پاکستان زندگی میکند به بررسی قرار میدهیم، در ایران مهاجرین به کار های شاقه از قبیل خشت پزی در کوره ها و امثال آن گماشته میشود اما کاریابی در ایران مشکلی ندارد مگر از طرف ایرانی ها نهایت توهین و تحقیر گردیده به صفت یک انسان همرای شان برخورد نگرفته و از حق تعلیم و تربیه محروم بوده آنهایکه کارت شناسایی از طرق مختلف برست می آورد میتواند آزادانه گشت و گذار نماید و به کار های روزه مره بپردازد و یک تعداد شان که کارت شناسایی و یا کدام مدرک هم ندارد بصورت مخفی کار مینماید و اگر از طرف قوای امنیتی ایران دستگیر میشود بیرحمانه رد مرز گردیده و یا در اردوگاه ها نگهداری شده رویه بسیار زشت و غیر انسانی با آنها برخورد مینماید که غیر قابل تحمل است
در پاکستان هم بدین منوال است مهاجرین در اردوگاه ها نگهداری شده و کار به مشکل پیدا میشود اما وضع زندگی در اردوگاه ها خوب بیست یک تعداد مهاجرین با آبله دست و عرق جبین یک سرپناه برای خود میسازد ازطرف دولت پاکستان تخریب گردیده ازیکجا بجای دیگر آنها را مجبور به انتقال محل مینماید که این هم رویه زشت و غیر انسانی قوای امنیتی پاکستان را در مقابل مهاجرین نشان میدهد
مهاجرینکه از طریق بحر به کشور های اروپایی و یا آسترالیا سفر مینماید به مشاهده رسیده که اکثرا در آبهای بحر غرق گردیده و منزل مقصودی نمی رسد مخصوصا آنهایکه از طریق قاچاق انتقال داده میشود در نیم راه رها نموده در بحر و یا جنگل ها سرگزدان گردیده سر انجام می میرد و یا بوطن باز میگردد گرچه بعضی دولت های اروپایی با مهاجرین برخود انسانی و بشردوستانه نموده حتی تا یک مدت زمان که خود به کار می پردازد معاش کافی برای شان میدهد که بخوبی میتواند زندگی نماید
در مورد بی جاه شده گان در داخل کشور می پردازیم نسبت نبودن امنیت و تهدید از طرف طالبان مردم مجبور به ترک محلات بود و باش خود گردیده به مرکز ولایات رو آورده و جاگزین گردیده است در بعضی ولایات شهرک ها برای بی جاه شده گان اعمار گردیده که در ساختن آن خود مردم هم سهم گرفته است
اما تعداد بیجاه شده گان زیاد است که دولت نتوانسته است که برای همه شان شهرک بسازد مگر برای یک تعداد شان خیمه توزیع نموده است که نمونه های آنرا در شهرکابل مشاهده کرده میتوانیم حتی المقدود دولت کوشیده است که از طریق سره میاشت برای بی جاه شده گان مواد خوراکه وپوشاکه توزیع نماید
