مدنیت و فرهنگ دن سوزچیقگنده، خاتین وقیزلر باره سیده سوز یورتمه ماغ ممکن ایمس ایکن عکسینجه مجبور بوله میزکه خاتین لر توغریسیده حتماً بیرتحقیقاتی ایش آلیب بارسک. چونکه جنت آنه لر ایاغی آستده دییلگن سوز اساسی ده بیر ایده آل جامعه گه ایرشش اوچون، اوجامعه خاتین لری نینگ شخصیت و حقوق لری نی مطالعه قیلیب، اونگه حرمت کوزی بیلن قره ب، عمل گه آشریلیشی گه همت قیلماغ ممکن دور.
ایلغار جمیعت لرده، خاتین لرکوچلی موقف گه ایگه بولیب اینقسه او توپلوم نینگ فرهنگی بایلیگی و همه عالی خصوصیت لری نینگ آیینه سی و مشعلی کبی دیرلر. عایله بیرجامعه نینگ مرکزی دییب سنه لگنده اوعایله نی محوری بولسه خاتین دیر.
ساغلام محورچیگره سیده اینلب یشه گن باله لرکیله جک توپلوم نینگ ایری بیرآرقد کوترگن سیرحاصل درخت لری بولیب یشیدیلر. بناً خاتین شخصیتی نینگ یوکسک لیگی بیرجامعه یوکسک لیگی نینگ کورستاوچی سی دیر.
یعنی خاتین لرنینگ عالیه ایچیده کی نقشی، اجتماعی حیات نینگ توپه توغری تاثیری آستیده آلماقده دیر. خاتین ذاتی نینگ فیزیکی توزه لیشی نینگ ضعیف لیگی، اونگه ایکسیک کوزبیلن باقیب، کم سیتیب هیچ گه سنه ب کیلش ناتوغری دیر. چونکه اونلرنی ارقه گه توتیش او جامعه نینگ کته ضرر لر بیلن قرشیلشتره دی.
بوسوزلردن مقصدیم اصلی نی ایتماغ کیره ک بولسه، افغانستان ده یشه یاتگان اوزبیک عایله لری و توپلوم لرنی کوزده توتماغچی من. اوزبیک لرنینگ، افغانستان ده فرهنگی مشکلات لری نینگ ایچنده اینگ کته معضله لری «کیملیک» دعواسی دیب توشونه من.
طوی (اویلانماق) که فارسی ده عروسی یا عروسی کردن معنی سی گه افاده بوله دی. یانباشی ده توقوز سوزی بیلن بیرگه قولنیگه دی. هرزمان هرییرده که اویلانماق دن سوز یوریتیلسه، طوی و توقوز دن سیس لری ایشیتیله دی. دیمک توقوز اویلانماق مراسمی نینگ اینگ ضروری و اهمیت گه صاحب رسم لردن بیری دیرکه بو اوزه لیک بشقه ایلات وقوملر اراسینده، متفاوت شکل لرده طوی سونگره بوگون گه چه ادامه تاپگن.
توقوز، بیلگنینگیزدیک، حسابله ماق توقوزینچی عددی دن آلینگن. احتمالاً، توقوز بشقه اوغورلی (مبارک وسعد) عددلر کبی بیر بیوک حکمت گه صاحب دور که ایری زمان ده، ایری ارشتیریش (تحقیقات) و مطالعه لردن سونگره بو باره ده سوز یوروتسگ ممکن.
توقوز، آوغلان (کیاو) عایله سی تمانیدن حاضرلنه دی وقیز(کیلین) گه یوباریله دی. توقوزعددی گه کوره، هرنیرسه نینگ سایی سی، توقوز بولماغی کیره ک. هدیه لری که قیزتمانیگه یوباریله دی البسه لردن، حال و توان گه کوره کویله ک ایشتان و اوستیباش دن و بشقه لازم کوریلگن تحفه لردن عبارت دور. هدیه لرنینگ تاقیمی هیچ بیرزمان توقوز دن نی ایکسیک و نی ده کوپ بوله دی. هدیه لر، توقوز ایری باغ جامه ده، ایری توقوز مجمرایچنده قویولوب، توقوز یاش قیز تمانیدن کوتریلیب کیلین گه آلیب باریله دی.
انتقال سیره سینده هرقنچه خوشلیک گه سبب بوله یاتگان قوشمچه ابتکارلر و اویون لر بولیشی ممکن. کیمی رقص ایتب، اوینب، کیمی مطرب لر و مغنی لرنی اونکه سورب و کیمی هم گل لرساچیب اوز یوره لری ده گی آرزو و آرمان لری نی طوی و توقوز لرده بیرشکل ده تبارز بیره دی لر.
