نام علمي:  Glycin max   نام انگليسي : Soybean

 

سويا گياهي است ازخانواده  (پاپليوناسه   Papilionaceae) و از تيره ( لگومينوز ) ، يكساله و خودگشن و میزان دگر گشنی در آن کمتر از5 درصد است. رنگ گلهای آن متنوع می باشد (از جمله سفید ، بنفش و صورتی ) گل آذین آن خوشه ای و داراي ساقه پرشاخه ، برگهاي آن بيضي نوك تيز و سبز رنگ مي باشد. ميوه آن شبيه لوبيا است كه در هر غلاف آن سه تا پنج دانه جدا از يكديگر وجود دارد.

سویا گیاهی است که در بهار بعنوان کشت اول و در تابستان بعنوان کشت دوم کاشته می شود. سویا دارای ریشه اصلی عمیقی بوده

وزن هزار دانه در سویا بین 80 تا 450 گرم متغیر است.

اين گياه بومي آسيا بخصوص منطقه منچوري، چين وژاپن است كه درحدود 1100 سال قبل ازميلاد اهلي شده وبوسيله اصلاح طبيعي ومصنوعي به شكل امروزي درآمده است. سويا در حدود 3500 نوع مختلف دارد. 

كاشت:

خاكي كه سويا در آن كشت مي‌شود بايد داراي بافت متوسط و زهكشي مناسب باشد. سويا به شوري خاك حساس بوده و به منظور فعاليت مطلوب باكتري‌هاي تثبيت كننده ازت اسيدیته  خاك بايد بين 8/6-6 باشد. زمين مورد كشت سويا بعد از شخم، معمولا توسط ديسك آماده مي‌شود و كلوخه ‌‌ها بايد كاملاً خرد گردند.

 

براي هر هكتار سويا كاري، يك پاكت باكتري تحويل زارع مي‌گردد كه بايد آنرا با شربت 5% آب و شكر مخلوط نموده و سپس بذور را با اين محلول كاملاً آغشته نمايد.

در رابطه با تاريخ كاشت مناسب سويا لازم به ذكر است، به طور كلي سويا گياهي حساس به طول روز مي‌باشد و با كوتاهتر شدن روز‌‌ها سريعتر به گل رفته و رشد زايشي را زودتر شروع مي‌كند. براي اين‌كه گياه سويا از يك پتانسيل زايشي مطلوبي برخوردار باشد بايد داراي يك دوره رويشي كافي باشد كه معمولاً بر اساس منابع در حدود 45 روز مي‌باشد، بنا براين تاريخ كاشت ارقام سويا بايد طوري انتخاب شود كه در اثر كاهش دوره ‌هاي رشد و نمو، گياه كمتر خسارت ببيند. به همين جهت براي كشت‌هاي زود ( بهاره ) بهتر است از ارقام ديررس مثل رقم لی – رقم ث ان اس 4- رقم گرگان3 استفاده نمود و در كشت‌هاي دوم و تأخيري، ارقام متوسط رس مثل رقم بونوس – رقم وین – رقم کلارک 63 ویلیامز – رقم وودورس- رقم سحر و زود رس مثل رقم ويليامز- رقم استیل- رقم چیوا 64 – رقم بلاک هاک – رقم لیندارین 63 – رقم هاراسوی 63  مناسبتر مي‌باشند. همچنين به علت شرايط خاص آخر فصل ( سرد شدن هوا و شروع بارندگي‌هاي پائيزه ) ارقام متوسط‌رس و زود رس به علت اين‌كه سريعتر مراحل رشدي را تكميل مي‌كنند در حقيقت از شرايط نامناسب آخر فصل مي‏گريزند. در رابطه با انتخاب رقم، از آنجائي‌كه ارقام سويا داراي تيپ‌هاي رشدي مختلفي هستند لذا مسئله تيپ رشد سويا نيز اهميت زيادي دارد، به طوري‌كه در كشت‌هاي تأخيري كه معمولاً احتمال برخورد با تنش‌هاي محيطي از جمله تنش گرمايي و رطوبتي بيشتر مي‌باشد، بهتر است از رقم‌هاي داراي تيپ رشد نامحدود و نيمه محدود( مشابه ويليامز و سحر ) استفاده نمود، چون ارقام فوق، اين توانايي را دارند كه در صورت بروز تنش ‌هاي احتمالي  خسارت حاصله را جبران كنند ولي در ارقام رشد محدود مثل گرگان سه توانايي جبران خسارت كمتر مي‌باشد در نتيجه عملكردنهائي كاهش چشمگيري خواهد داشت.

   عمق كاشت دانه سويا در خاكهاي  مختلف ،  متفاوت و  بين 3 تا  5  سانتيمتر  در نظرگرفته شده ونبايداز 5/7  سانتيمتر  تجاوز  نمايد .  واريته هاي دانه  درشت را در مقايسه  با  واريته هاي دانه كوچك ، ميتوان در عمق بيشتري كشت كرد.

  بذر سويا بر اساس رطوبت خاك و درجه حرارت هوا بعد از 7-5 روز جوانه زده و سبز مي‌شود.

 داشت:

سويا به علت همزيستي با باكتري ‌هاي تثبيت كننده ازت، نياز ي به كود ازته نخواهد داشت و در صورتي‌كه شرايط براي تثبيت فراهم باشد ازت مورد نياز خود را تامين مي‌كنند .البته قبل ازكاشت بايد كود فسفره و كود پتاسه به خاك اضافه شود كه تعيين مقدار دقيق آن براساس آزمون خاك صورت مي‌گيرد و حداكثر200 كيلوگرم درهكتاركود فسفره و150 كيلو گرم در هكتاركود پتاسه مورد نيازمي باشد .

سويا در طول دوره رشد و نمو مورد هجوم آفات  بسياري قرار مي‌گيرد .معمولاً آفات برگ خوار شامل لارو‌هاي پرودينيا - كارادرينا و پلوزيا از بافت برگي تغذيه مي‌كنند .شروع خسارت آن‌‌ها بستگي به تاريخ كاشت دارد و معمولاً از مرحله 4-2 برگي شروع مي‌شود .در صورت مشاهده لارو‌‌ها و يا خسارت آن‌‌ها بايد سريعاً اقدام به سمپاشي با آفت كش‌هاي مناسب نمود، كه عمدتاً سموم لاروين  به ميزان1-5/0 كيلوگرم، اندوسولفان به ميزان 3-5/2 ليتر و سوين به ميزان 3 كيلوگرم در هكتار مي‌باشند و چنانچه به موقع با آن‌‌ها مبارزه شود مي‌توان از خسارت‌هاي جدي بعدي پيشگيري نمود .

روش دستی:

با استفاده از کارگران عمل حذف علفهای هرز در مزارع سویا صورت می گیرد .

روش سمپاشی:

با استفاده از علف کش بازاگران پس از 4برگی شدن سویا به میزان 3-2 لیتر در هکتار می توان در جهت کنترل علف های  هرز اقدام نمود. نکته مهم این است که رشد رویشی فراوان وتراکم زیاد بوته در کنترل علفهای هرز بسیار موثر می باشد وهمچنین کلاٌعملیاتی که بذور علف های هرز  را به عمق خاک می برند،از درصد سبز شدن بذور علفهای هرز موجود در مزرعه ودر نتیجه از تجمع علف های هرز  خواهد کاست.

2) تریپس:

تریپس جزو آفات مکنده است. بوسلیه خرطوم باریکی که دارد شیره گیاه را می مکد. در هوای خشک وحمله شدید آفت برگ های خسارت دیده تا حدودی رنگ قهوه ای پیدا می کنند . غالبادر مرحله 8-7 برگی شروع به تغذیه از گیاه می نمایند ،خسارت اقتصادی بندرت پیش می آید. جهت کنترل سم متاسیتوکس به مقدار 5/1 لیتر درهکتار ویا سم پر یمور 5/0 کیلو در هکتار به کار می رود.

 4) کرم کپسول خوارسویا (هلیوتیس):

 

لارو این آفات از دانه های سویا در داخل غلاف تغذیه کرده وباعث کاهش عملکرد محصول می گردد. جهت مبارزه با آفات ،ازسم لا روین به مقدار 1 کیلودر هکتار استفاده می شود. 

 5) کارادرینا:

 

کارادرینا یا کرم برگ خوار سویا به صورت لارو از برگهای سویا تغذیه نموده وباعث کاهش سطح سبز برگ می شود،جهت مبارزه با این آفات ،از سموم فسفره از قبیل سم نواکرون به مقدار دولیتر در هکتار وسم دور سبان به مقدار 5/2-2 لیتردر هکتار انجام می گیرد. نکته مهم در این زمینه مراعات فاصله کاشت وجهت باد در مزارع سویا ،نسبت به مزارع ذرت می باشد ،چرا که مزارع  ذرت، به عنوان منبع مهم انتقال انواع آفات مکنده وجونده به مزارع سویا عمل میکنند.