Khi còn nhỏ, sáng nào mẹ cũng ra đầu ngõ mua quà điểm tâm cho chúng tôi. Hồi đó phụ nữ không có thói quen ăn hàng ở vỉa hè như bây giờ. Tất cả đồ ăn làm sẵn được mua về ăn tại nhà, chứ con gái mới lớn cha mẹ không cho ăn vặt ở ngoài đường. Đầu ngõ nhà tôi hầu như là tập hợp của những gánh hàng quà đặc trưng nhất ở Huế. Tôi nhớ không lầm có đến gần chục món ăn được bày bán ở ngã tư Âm hồn, nội thành Huế.

Món quà sáng tôi ưa chuộng nhất thời đó là một tô cháo gạo đỏ thơm phức mùi lá dứa với một ít cá bống thệ kho rim hay có khi chỉ là một gói xôi nóng hổi bọc trong lá chuối với một nhúm muối mè. Nó giúp tôi ấm bụng vào những sớm mùa đông giá rét đi bộ đến trường. Thỉnh thoảng vào chủ nhật tôi mới có thì giờ thong thả để thưởng thức những món ngon khác như bún bò giò heo, bánh canh cua, xôi bắp. Nhìn vào gánh bún đã thấy hấp dẫn quá chừng với nồi nước bún nổi váng đỏ tươi gợi lên cảm giác cay xè vì có nhiều ớt.

Mỗi khi cô bán bún dùng cái vá để múc nước dùng vào tô, xăm xắp trong đó là những miếng chả cua béo ngậy, miếng giò búp săn chắc hay những lát thịt bò gân mềm mại, vừa húp nước bún nóng hổi vừa cắn một ít ớt hiểm cay xè thật là đã đời. Bên cạnh là gánh khoai sắn bốc khói nghi ngút, thơm lừng mà ai cũng muốn mua thêm để đến giữa buổi có cái lót dạ. Thỉnh thoảng tôi lại đổi món, ăn bánh canh Nam Phổ, nhìn nồi bột bốc khói thơm lừng, ở trên nổi tôm thịt vàng óng.

Tiết trời se lạnh, bưng trên tay tô bánh canh nóng hổi, vừa thổi vừa húp, vị ngọt của tôm tươi và gạch cua cứ đọng mãi trên đầu lưỡi. Ngồi ở cuối hàng là cô bán cơm hến lúc nào cũng có nhiều thực khách vây quanh. Gánh hàng nổi bật bởi nhiều màu sắc và hương vị, nồi nước luộc hến trắng ngà đang sôi sùng sục, từng xấp bánh tráng vàng ươm, giòn rụm, chén ớt chưng đỏ thắm, tô hành phi, đậu phụng rang mỡ màng.

Bắt mắt nhất là rổ rau sống với đầy đủ loại rau tươi rói như rau thơm, rau muống chẻ, rau tía tô, bắp chuối bào. Vị mặn mòi của ruốc biển, ngọt bùi của những con hến bé xíu, vị béo của tóp mỡ, cái giòn của đậu phụng và bánh tráng, cái mát lạnh của mớ rau sống ăn kèm và độc đáo nhất là miếng cơm nguội làm dịu đi vị cay xé lưỡi của ớt. Tất cả giao hòa với nhau làm nên hương vị tuyệt hảo của món ăn bình dân, đầy màu sắc và âm thanh, kích thích tất cả giác quan trong cơ thể.

Số ít người không thích dùng món cơm hến, có thể là do vị nồng của ruốc, vị cay tận óc của ớt hiểm, nhưng cảm giác ngắm nhìn người khác vừa ăn cơm hến vừa hít hà, chảy nước mắt nước mũi, toát mồ hôi cũng thú vị lắm. Nói không ngoa, cơm hến là món ăn “quốc hồn quốc túy” của người Huế.

Đầu xuân, tôi thường nhắc mẹ mua cho những trái bắp ở cồn Hến nóng hổi và ngọt lịm. Đó là thứ quà sáng giản dị mà tiện lợi nhất, đã đi khắp nơi nhưng chưa ở đâu tôi lại thấy bắp mềm mại, dẻo, bùi và thơm như bắp trồng ở bãi cồn này. Mùa bắp đi qua vẫn còn món xôi bắp cho những ai ghiền và nhớ món này. Xôi bắp được nấu rất công phu, bắp khô được ngâm trong nước vôi trong, sau đó chà thật kỹ, hầm nhiều giờ cho thật mềm sau đó hong lên với nếp. Tôi thích được ngắm nhìn cô bán hàng xới một ít xôi bắp ra dĩa bằng cái chén sành con con, rồi bào từng lát đậu xanh tơi bột lên trên, sau đó mới cho đậu đường và một ít dầu béo khử hành là xong.

Hai bàn tay cô nhanh thoăn thoắt, như đang múa trên gánh hàng. Còn nhiều món quà hấp dẫn khác tôi hay được ăn như bánh bột lọc bọc tôm thịt, bánh bèo, bánh nậm, những món bánh dung dị mà thấm đẫm hương đồng gió nội, cái tinh túy của nắng mưa ở mảnh đất miền Trung khắc nghiệt này. Chỉ hình dung lại thôi đã thấy bồi hồi, nhớ nhung, quay quắt trong lòng.

Sao quên được những gánh quà sáng ở Huế, nó làm rộn ràng, huyên náo cả một góc ngã tư nhưng quá đỗi gần gũi, thân thuộc, tự bao giờ đã trở thành một phần không thể thiếu được trong đời sống tinh thần và ẩm thực nơi đây. Trong câu chuyện của những người con xa xứ bên ly cà phê, hầu như không quên đề cập đến những món ăn yêu thích xưa, có thể để vơi đi nỗi nhớ và tìm đồng minh cho câu chuyện của mình.

Trải qua bao biến thiên, bộn bề lo toan trong cuộc sống, từng nếm trải hầu hết mùi vị đắng cay ngọt bùi, nhưng trong tiềm thức của tôi chỉ còn đọng lại hương vị tuyệt vời của những món ăn giản dị ở quê nhà. Ước ao sau này nghỉ hưu, tôi lại về sống ở Huế những ngày tháng êm đềm bên bạn bè, người thân yêu để được hàn huyên, tâm sự, thưởng thức những món quà quê thân thiết, đậm đà.