Nằm dưới Biển Đông ngoài khơi hảo Hải Nam, một đường ngầm dưới biển dẫn các tàu ngầm vào một hang ngầm, trong một cảnh tượng làm gợi nhớ một bộ phim gián điệp James Bond.
Hạm đội các tàu ngầm diesel và hạt nhân cho thấy các tham vọng của Trung Quốc nhằm đảm bảo các tuyến đường biển có vai trò quan trọng đối với sự phát triển kinh tế của Trung Quốc. Nhưng nó cũng khiêu khích các quốc gia láng giềng, vốn bất bình vì cách thức tiếp cận hung hăng của Trung Quốc đối với các tranh chấp lãnh thổ.
Trong bối cảnh các quốc gia châu Á từ Ấn Độ đến Úc chi hàng chục tỷ USD để nâng cấp các hạm đội tàu ngầm, cùng với việc các máy bay do thám hiện diện trên bầu trời, nguy cơ va chạm vốn trước đó có thể chỉ giới hạn giữa lực lượng bảo vệ bờ biển và các tàu cá thì giờ đây có thể bùng phát thành cuộc xung đột quân sự.
"Các quốc gia thường nói rằng: chúng tôi cần sẵn sàng một lực lượng đáng tin cậy vốn có gây hoang mang đối với tướng lĩnh Trung Quốc", Bill Hayton, tác giả cuốn sách "Biển Đông: Cuộc đấu tranh quyền lực tại châu Á", nhận định. "Họ rõ ràng đang nghĩ như vậy, vì nếu không tại sao họ lại mua các tàu ngầm và tên lửa chống hạm?".
Chi tiêu quốc phòng tại châu Á và châu Đại Dương đã tăng 3,6% lên 407 tỷ USD trong năm 2013, theo Viện nghiên cứu hòa bình quốc tế Stockholm (SIPRI), trở thành khu vực duy nhất có chi tiêu quốc phòng gia tăng đều đặt hàng năm kể từ khi SIPRI bắt đầu thu thập số liệu vào năm 1988. Trung Quốc dẫn đầu với tỷ lệ gia tăng 7,4%, trong khi tỷ lệ tăng các quốc gia Đông Nam Á là 5%.
Việc phát triển căn cứ tàu ngầm tại Hải Nam là trọng tâm chiến lược tàu ngầm của Trung Quốc, theo ông Felix Chang, nhà nghiên cứu tại Viện nghiên cứu chính sách đối ngoại tại Philadelphia. Đảo này là nơi đặt một căn cứ tàu ngầm kể từ Thế chiến II ở khu vực đông nam của thành phố Tam Á, hiện là một địa điểm du lịch hạng sang.
Khi căn cứ Tam Á ngày càng trở nên đông đúc, hải quân Trung Quốc đã bắt đầu phát triển các căn cứ mới dành cho tàu ngầm. Một địa điểm ở phía tây nam có thể dành cho các tàu ngầm thông thường và 2 địa điểm ở phía tây của vịnh Yalong: một căn cứ tàu nổi với 2 bến tàu dài có khả năng đón tàu sân bay, và một căn cứ có thể được thiết kế cho các tàu ngầm hạt nhân với một đường nối duy nhất, điều mà ông Felix Chang nói là chứng tỏ mức độ an ninh cao.
Nhô ra khỏi bờ, 4 bến tàu có thể được nhìn thấy rõ, đủ rộng để chứa 8 tàu ngầm. Ở phía nam của 4 bến tàu này là đường hầm ngầm, rộng khoảng 16 m, dẫn tới một hang nằm phía dưới một ngọn đồi, ông Chang cho biết.
"Tôi không cho rằng đường hầm phục vụ tàu ngầm tại Vịnh Yalong rộng rãi như trong phim James Bond. Có thể nó tương đối chật chội. Việc đào đất đá và xây dựng các công trình hỗ trợ rất đắt đỏ trong thế giới thực", ông Chang nhận định.
Hạm đội tàu ngầm của Trung Quốc
Hải quân Trung Quốc có 56 tàu ngầm tấn công, 51 chiếc trong số đó là tàu ngầm diesel điện và 5 chiếc là tàu ngầm hạt nhân, theo một báo cáo của Bộ quốc phòng Mỹ gửi quốc hội được công bố hồi tháng 4.
Tầm xa đó có thể cho phép tên lửa vươn tới bang Hawaii của Mỹ nếu được phóng từ Tây Thái Bình Dương, và tới California nếu được phóng từ giữa Thái Bình Dương, theo ông Dean Cheng, một nhà nghiên cứu về các vấn đề an ninh và chính trị Trung Quốc tại Quỹ Heritage (Washington).
Các tàu ngầm, được trang bị ngư lôi và tên lửa hành chống hạm, sẽ giúp Chủ tịch Tập Cận Bình trong bối cảnh ông tìm cách hiện thực hóa một mục tiêu khác: sẵn sàng cho quân đội chiến đấu và giành chiến thắng trong "các cuộc chiến khu vực" trong thời đại thông tin.
Dưới kịch bản đó, Trung Quốc có thể tung các tàu ngầm, không quân và sức mạnh tên lửa từ tàu chiến và tàu ngầm, được kiểm soát bởi một hệ thống chỉ huy hiện đại vốn tích hợp mọi thứ từ máy tính tới thông tin tình báo.
Nhu cầu tìm hiểu Trung Quốc đang chuẩn bị ra sao đã giúp lý giải cho các chuyến bay do thám của Mỹ gần bờ biển Trung Quốc, một trong số đó đã dẫn tới vụ đối đầu hôm 19/8 mà Lầu Năm Góc miêu tả là "không an toàn và thiếu chuyên nghiệp", sau khi một máy bay chiến đấu Trung Quốc bay cách máy bay trinh sát P-8 Poseidon của Mỹ chỉ 6 mét gần đảo Hải Nam.
"Sự tiến bộ của Trung Quốc trong các khả năng tàu ngầm là rất đáng kể", Đô đốc Samuel Locklear, Tư lệnh Bộ chỉ huy Thái Bình Dương của Mỹ, phát biểu trước Thượng viện Mỹ hồi tháng 3. Ông Locklear sau đó nói với nghị sĩ Kelly Ayotte rằng thật không may là các khoản cắt giảm ngân sách của phòng của Mỹ đã khiến hạm đội tàu ngầm của nước này giảm từ 55 chiếc xuống 42 chiếc vào năm 2029.
"Tàu ngầm có thể là vũ khí quan trọng nhất, ngoài bom hạt nhân, vì chúng có khả năng tàng hình, ít tiếng ồn và có khả năng xuất hiện ở khắp mọi nơi. Trong trường hợp nổ ra một cuộc xung đột hải quân, chúng nhiều khả năng sẽ gây đổ máu đầu tiên cho đối phương", chuyên gia Dean Cheng nhận định.
Các nước tăng cường sắm tàu ngầm
Chương trình hiện đại hóa quốc phòng của Trung Quốc đã được phản ánh trong sự hiện diện của các tàu ngầm mang tên lửa ở Biển Đông, nơi Trung Quốc đơn phương tuyên bố chủ quyền 90% diện tích và có các tranh chấp lãnh thổ với hàng loạt quốc gia.
Căng thẳng đã bùng phát hồi tháng 5 khi Trung Quốc triển khai phi pháp một giàn khoan dầu trong vùng biển của Việt Nam. Sau đó, Bắc Kinh lại hoàn thiện một đường băng được nâng cấp tại quần đảo Hoàng Sa của Việt Nam mà Trung Quốc đang chiếm đóng trái phép.
Dự án đảo nhân tạo của Trung Quốc tại quần đảo Trường Sa là một hành động khiêu khích khác đối với các quốc gia vốn có tuyên bố chủ quyền trong khu vực.
Các chuyến đi của tàu ngầm Trung Quốc qua eo biển Malacca và vào Ấn Độ Dương cũng đang gây lo ngại tại Ấn Độ. Hồi tháng 8, hải quân Ấn Độ đã trình làng tàu chiến chống ngầm tự chế đầu tiên và Thủ tướng Narendra Modi đã cam kết sẽ tăng cường sự phòng thủ để "không kẻ nào dám coi thường Ấn Độ".
Những lo ngại trên bắt nguồn từ việc một tàu ngầm lớp Song Type 039 của Trung Quốc cập cảng tại thủ đô Colombia của Sri Lanka hồi tháng 9, chỉ ít ngày trước chuyến của Chủ tịch Tập Cận Bình tới New Delhi. Ấn Độ Dương là nơi có các tuyến vận tải biển vốn chuyên chở 80% dầu mỏ vận chuyển đường biển, hầu hết tới Trung Quốc và Nhật Bản.
"Nếu bạn bị phụ thuộc về thương mại trên biển và không thoải với việc phải phụ thuộc vào khả năng của một cường quốc khác để cho phép bạn tiếp cận các vùng biển, bạn sẽ muốn phát triển các khả năng của riêng mình nhằm tự bảo vệ các vùng biển", tờ Thời báo Hoàn cầu của Trung Quốc viết trong bài xã luận hôm 20/10.
Khi Trung Quốc mở rộng tầm ảnh hưởng, hải quân của nước trong khu vực cũng phải đối phó. Ấn Độ đang tăng cường hạm đội 15 tàu ngầm và sẽ dành 13 tỷ USD để chế tạo các tàu ngầm ở trong nước. Ấn Độ cũng đã được bàn giao máy bay tuần tra hàng hải P-8I thứ 5 của Boeing hồi tháng trước.
Việt Nam đã nhận 3 tàu ngầm lớp kilo từ Nga và dự kiến sẽ nhận chiếc thứ 3 vào năm 2016.
Indonesia có kế hoạch vận hành 12 tàu ngầm và sẽ mua 2 chiếc từ Công ty đóng tàu Daewoo Shipbuilding & Marine Engineering (DSME) của Hàn Quốc.
Úc đang tìm cách thay thế 6 tàu ngầm diesel điện lớp Collins kỹ cũ. Nước này có thể sẽ chi khoảng 17,6 tỷ USD cho 12 tàu ngầm mới.
Singapore, vốn có 6 tàu ngầm, đã đặt hàng thêm 2 chiếc khác từ hãng ThyssenKrupp Marine System GmBH của Đức.
Đài Loan có 4 tàu ngầm nhưng 2 trong số đó đã lỗi thời và chỉ được sử dụng cho huấn luyện. Đài Loan có kế hoạch chế tạo các tàu ngầm của riêng mình và sẽ cần sự trợ giúp của Mỹ và các nước khác.
