Hồi ấy, tôi với Khanh ở cùng tiểu đoàn. Khanh là đại đội trưởng, tôi là trợ lý xe máy.

Một đêm trung thu trời đẹp, gió mát, tôi sang chỗ Khanh chơi. Chúng tôi trải chiếu ra sân, ngồi hóng mát, ngắm trăng. Trăng sáng đến nỗi linh tráng chơi tiến lên không cần dùng đèn. Có mấy cậu hứng chí đi bắt cóc về nấu cháo, không quên dặn các xếp đừng đi ngủ sớm, chờ ăn cháo cóc.

Thịt cóc nếu không biết làm, nấu cháo ăn chết ngay. Nhưng lính của Khánh thì rất thiện nghệ. Họ là con nhà nghèo, ăn cháo trừ cơm đã quen. Thịt cóc là món bổ dưỡng trời cho. Họ cũng thích đi bắt cóc về nấu cháo, vì nó đưa họ về với tuổi thơ nơi quê nhà. Họ đang nhớ nhà lắm...

Chúng tôi ngồi thơ thẩn ngắm trăng. Chợt Khánh bảo để tôi kể chuyện thằng em họ của tôi cho ông nghe giải trí.

***

Khánh có thằng em họ tên là Minh. Họ không xa cũng không gần. Ông ngoại của Khánh là anh ruột bà ngoại của Minh. Hồi Khánh khoảng tám chín tuổi gì đó, Khánh theo mẹ về quê chơi, có đến nhà Minh. Khi ấy Minh khoảng bốn năm tuổi, đang thò lò mũi xanh đúng nghĩa đen. Thằng em Minh khoảng hai tuổi, đang bò dưới đất. Nhà quê là thế.

Vài tháng trước, Khánh đi phép, ghé thăm bà bác ruột. Tình cờ Minh cũng đang ở đó, cũng ghé thăm bà bác. Hai anh em không nhận ra nhau, đến khi bà bác nói, hai thằng mới ồ...à...Minh đã trở thành một người lính cực kỳ thiện chiến. Minh chỉ cao khoảng mét sáu, nhưng cơ bắp cuồn cuộn săn chắc, khuôn mặt gân guốc in đậm vẻ từng trải.

Minh phục vụ trong lực lượng công an vũ trang. Em trai Minh, cái thằng hồi xưa bò dưới đất, cũng thế. Cả hai cùng trà trộn trong lực lượng fun- rô hoạt động và đều rất giỏi võ nghệ. Rồi Minh bị lộ, rút ra kịp. Tí chết, Minh bảo thế. Thằng em Minh vẫn tiếp tục cho đến khi việc tiễu phỉ hoàn thành.

Minh kể cho Khánh nghe nhiều chuyện. Nói về võ nghệ, Minh bảo Minh có thể đá đứt ngang cây chuối. Nếu đi giày vải bộ đội, vết cắt như dao chém. Nếu chân không, vết cắt có chút xơ. Minh lại bảo Khánh đứng yên, cấm nhúc nhích. Minh vừa dứt lời, Khánh nghe "vút" một tiếng. Khánh có cảm giác bàn chân Minh cách mũi Khánh chỉ vài mi- li- mét. Minh vừa biểu diễn cho Khánh xem độ chính xác và sức mạnh của cú đá.\

Minh kể có lần Minh đi phép tranh thủ, thời gian thì có ít mà bến xe thì đông. Minh quyết chen lên xe, mong sớm về thăm mẹ. tay tài xế to cao vạm cỡ đến lôi cổ Minh xuống. Minh phát khùng chửi tục. Tay tài xế không nói gì. lẳng lặng lấy cái ma-ni-ven ra.

Thời chiến tranh, xe ô tô chủ yếu do Liên xô và Trung quốc cung cấp là chính. Xe không có đề như bây giờ, mà dùng ma- ni- ven để khởi động.

Ma- ni- ven là một cây sắt có đường kính khoảng gần 2cm, được uốn cong gần giống chữ "Z", hay giống một nét trong chữ "vạn" của nhà Phật, cũng giống một nét trong chữ thập ngoặc của Quốc xã. Ma- ni- ven được chế tạo ở nhà máy và cung cấp kèm theo xe.

Để khởi động xe, người ta thọc ma- ni- ven vào đầu trục của động cơ, chỗ bánh đà và quay. Khi máy nổ thì rút ra. Nhiều người không biết sử dụng, lại muốn quay thử, đã bị ma- ni- ven đánh gãy tay.

Tay tài xế lấy ma- ni- ven xuống chủ yếu để dọa cho Minh sợ, nhưng Minh lại thách anh ta đánh. Thế là anh ta, chỉ với hai cánh tay và đầu gối, bẻ thẳng cây ma- ni- ven ra, phang luôn. Minh nhường hai đòn đầu. Đòn thứ ba, Minh quật ngã tay tài xế, khóa tay lại. Tay tài xế xin hàng, mời Minh đi xe miễn phí. Thế là thành bạn.

Minh lại kể chuyện hai anh em Minh đánh gục 36 tay công an giám thị trại giam.

Lần ấy, hai anh em tình cờ nghỉ phép trùng nhau, rủ nhau đi chơi. Hồi chiến tranh, tình quân dân như cá với nước, nên dân đi bộ trên đường, thấy xe tải, vẫy tay là đi nhờ được. Nhưng lần này, hai anh em gặp xe công an, không cá cũng không nước, xe không dừng. Thằn em Minh tức mình chửi tục, rồi lấy một cục đá ven đường ném theo xe. Cú ném không trúng, nhưng xe dừng lại ngay.

Trên thùng xe là một đám công an, chỉ trỏ hai anh em Minh, chửi bới đe dọa. Họ ỷ là công an, lại đông nên rất coi thường hai thằng dân đen hỗn láo. Thằng em Minh cũng không vừa, vẫy vẫy tay bảo xuống đây. Chiếc xe lập tức lùi lại sát chỗ hai anh em đứng.

Từ trên thùng xe, một tay công an nhảy xuống, không nói không rằng, đánh thằng em Minh luôn, và bị hạ gục luôn. Thấy thế, 4 thằng nữa nhảy xuống, lao vào đánh hai anh em, lại bị hạ gục ngay. Thế là cả bầy ào xuống. Sau một hồi hỗn chiến, cả đám gục hết.

Tay chỉ huy và lái xe ngồi trong ca- bin, nhảy ra khỏi xe, tháo chạy vào một làng gần đấy. Hai anh em không đuổi theo, tiếp tục đi. Sau đó có một xe bộ đội đi qua, dừng lại cho hai anh em Minh đi nhờ.

Từ hôm ấy, dân trong vùng đồn thổi đủ thứ chuyện về 36 thằng giám thi gặp 10 thằng đặc công. Nhờ đó mà hai anh em Minh biết đám ấy là 36 thằng giám thị trại giam.

Ghê gớm nhất là chuyện Minh tỉ thí tay đôi với một tay trung úy đặc công.

Hồi chiến tranh, chỉ có thành phố là có rạp xi- nê. Với vùng đồng quê và rừng núi, có "đội chiếu bóng lưu động" phục vụ. Mỗi năm được một lần, mỗi lần hai đêm chiếu. Họa hoằn lắm mới có một năm hai lần. Và vì chiếu đi chiếu lại nhiều, phim cũ nát hết, khi chiếu hay bị đứt.

Lúc đó Minh là giáo viên dạy võ của một trường huấn luyện. Trường đóng ở một vùng cao hẻo lánh, chỉ có dân tộc thiểu số sinh sống, không có người Kinh.

Đêm hôm ấy có phim, học viên trong trường đi xem. Minh ở nhà trực ban. Các cậu học viên mới học tí võ vẽ, bắt đầu coi thường người khác, lại vẫn chưa bước qua cái tuổi học trò "nhất quỷ nhì ma", ưa nghịch đểu.

Vì phim cũ đứt liên tục, các cậu học viên bực mình, quay ra quấy rối, giấu các cuộn phim đi. Hồi lâu, bắt đầu xảy ra cãi vã với anh em chiếu phim.

Có một trung úy đặc công người dân tộc đang nghỉ phép, nhà gần chỗ chiếu phim, thấy ồn ào, ra can thiệp. Mấy cậu học viên chưa biết trời cao đất dày là gì, nhảy ra khiêu chiến, biểu diễn mấy đường cơ bản. Các chú em không biết đó là một trung úy đặc công. Thấy trung úy đứng nhìn biểu diễn, không nói gì, tưởng bị lép vế, đám học viên nhảy vào đánh. Lẽ tất nhiên người bị đòn là các chú em.

Minh đang ngồi uống trà, một học viên chạy vào báo cáo tình hình. Minh vội ra xem. Chủ ý của Minh là ra can, nhưng tay đặc công bị khích bác nhiều, đã bắt đầu bốc máu. "Máu lên tim, nhà lim cũng đổ; máu lên cổ, phải đổ nhà lim". Tay trung úy nhất định đòi tỉ thí với thầy của chúng mày xem sao. Minh đành ra điều kiện: Mỗi người đánh ba chiêu, ai trúng đòn nhiều là thua. Đánh xong, ai về nhà nấy, không có chuyện thù oán về sau. Tay đặc công đồng ý.

Mấy tay chiếu phim thành trọng tài. Hai người gắp thăm. Tay đặc công đánh trước.

Hai chiêu đầu, Minh tránh được đòn. Chiêu thứ ba, tay đặc công dùng đòn liên hoàn: Quất một đòn ở trên, buộc đối thủ phải cúi xuống tránh, quét liền tiếp theo đòn ở dưới để đối phương phải tung chân lên để tránh cả hai đòn trên dưới. Khoảng khắc mà đối phương đang lơ lửng trên không trung là thời điểm tuyệt hảo tung đòn quyết định.

Mọi việc diễn ra đúng như tay đặc công dự tính, chỉ có điều: Tay đặc công, do có va chạm trước với đám học viên, dẫn đến đánh giá thấp đối thủ. Ngoài ra, may mắn cho Minh vì đó là một đêm trăng, và trăng đã gần đứng bóng. Ở thời điểm treo mình trên không, mặt nhìn xuống đất, Minh không thể nhìn thấy đòn quyết định để tránh. Nhưng, là một cao thủ thượng thặng, nhờ ánh trăng, Minh nhìn thấy cái bóng của cú đánh. Phản xạ chính xác và kỹ năng thượng thừa của một cao thủ giúp Minh tránh được đòn chi mạng.

Tất cả diễn ra hầu như chỉ trong nháy mắt.

Thực ra, trong thâm tâm, cả hai đều muốn hạ gục đối thủ tại chỗ để có được chiến thắng "tâm phục khẩu phục".

Đến lượt Minh. Cả hai đòn đầu, tay đặc công đều tránh được. Đòn thứ ba, tay đặc công trúng đòn, đổ gục tức thì. Minh hiểu rất rõ đòn của mình, xốc ngay tay đặc công lên vai, chạy một mạch. Minh tính đưa tay đặc công về bệnh xá đơn vị sơ cứu, rồi lấy xe đưa đi cấp cứu.

Chạy được khoảng gần trăm nét, Minh thoáng thấy từ đám cỏ bên đường mòn phóng ra dưới ánh trăng một vệt chém. Minh hất tay đặc công về phía trước tránh đòn. Cú chém né tay đặc công nhưng không kịp lắm, vẫn để lại một vết cắt trên đùi tay đặc công.

Chạy một đoạn, Minh không nghe thấy tiếng chân đuổi theo, bèn dừng lại, quan sát, rồi lủi theo bờ cỏ, quay lại xem tình hình tay đặc công thế nào. Thấy dân bản đưa tay đặc công về chữa trị, Minh mới quay về doanh trại.

Suốt đêm Minh không ngủ được. Sáng ra cho lính đi nghe ngóng thăm dò, biết được tay đặc công không chết, đã được chuyển đến bệnh viện điều trị, Minh mới yên tâm.

Bộ Tư lệnh Đặc công lập tức yêu cầu bên Công an vũ trang xử lý Minh. Minh không những giỏi võ, mà còn là một chiến binh cực kỳ dũng cảm và mưu trí, có đầy các Huân chương Chiến công, nhưng vẫn không tránh được kỉ luật. "Mày quá lắm", xếp Minh mắng, không giấu được chút tự hào. Minh bị giáng cấp quân hàm, điều đi tiễu phỉ.

Rồi Minh bị thương, quay về hậu phương. Minh vẫn không quên được nỗi dằn vặt về người lính đặc công. Nhân khi có dịp, Minh quay lại đơn vị cũ, vừa để thăm bạn bè, vừa để hỏi thăm tin tức tay đặc công.

Tay đặc công không sao cả. Sau khi chữa trị, tay đặc công lại trở lại chiến trường. Mấy năm sau, anh ta giải ngũ, hiện đang sống ở nhà. Minh quyết định đến thăm.

Bạn bè can Minh đừng đến. "Mày chết đấy", họ nói. Nhưng Minh nhất quyết đi, còn cấm tiệt không cho ai đi theo. "Chúng mày đi theo mới là giết tao", Minh nói.

Lần theo con đường mòn cũ, Minh đến nhà tay đặc công. Nhà vắng tanh như không có người ở nhà. Minh bước vào, đứng giữa nhà gọi to: "Có ai ở nhà không?". Chợt Minh thấy ánh sáng trong nhà hơi tối lại. Minh hiểu có người đang đứng sau lưng rồi. Và vì người ấy không nói gì, Minh biết nếu động đậy là chết tức thì. Minh đứng im, nghĩ kế thoát thân.

Bỗng "pật"..."phập" và tiếng cây nỏ rơi. Minh hiểu mình vừa được cứu. Minh quay lại.

Ông già, cha của tay đặc công, có ý định bắn Minh ngay khi Minh quay lại trong tư thế mặt đối mặt. Tay đặc công, từ phía xa nhìn thấy tư thế của cha, hiểu ngay chuyện gì đang xảy ra. Anh ta nhanh chóng tiếp cận cha, cố không gây tiếng động. Nhưng vào những giây cuối cùng, ông phát hiện con trai đang tới. Ông quyết định bắn ngay. Cũng vào những giây cuối cùng ấy, tay đặc công kịp phóng đến đá văng cây nỏ. Trong cái tích tắc cuối cùng trước khi ngón tay ông già chạm vào lẫy cò, cây nỏ văng ra, nhưng ngón tay ông già vẫn móc được lẫy cò. Mũi tên bay vút ra, chệch hướng, cắm lên mái tranh. Đầu mũi tên có tẩm thuốc độc.

- Cha, đó là cuộc đấu công bằng, không gian lận. Bất kỳ ai thua cũng phải chấp nhận. Tay đặc công nói với cha, rồi quay sang Minh, anh ta nói:

- Khi thấy anh quay lại tìm tôi, tôi đã biết anh là một người bạn chân chính rồi.

Hai người lính ôm lấy nhau. Họ trao cho nhau lòng tin, dựa trên danh dự của những chiến binh không biết bao lần cận kề cái chết.

Họ cùng nhau bắt gà, làm thịt và luộc. Đêm ấy, bên chai rượu trắng, họ cùng nhau ôn lại những khoảng khắc sinh tử từng trải qua. Người cha, tuy không nói lời nào, nhưng qua câu chuyện của hai người, đã hết giận Minh từ lúc nào.

Gần sáng, Minh cáo từ ra về.

Khánh châm thuốc, rít một hơi thật sâu, phả khói ròi quay ra hỏi tôi:

- Thế nào?

- Thượng võ...Họ đều là những dũng sĩ đích thực.